Veliki broj ubistava žena nije sprečen zbog izostanka efikasne reakcije institucija sistema

Povodom 18. maja, Dana sećanja na žrtve nasilja, organizacije FemPlatz,  Ženski istraživački centra za edukaciju i komunikaciju i  Kuća rodnih znanja i politika izdale su zajedničko saopštenje: 

Dana sećanja na žene žrtve nasilja, skrećemo pažnju javnosti na konstantno visok broj ubijenih žena u porodičnom i intimnom partnerskom kontekstu u Srbiji. U 2019. godini ubijeno je 28 žena, a od početka ove godine 10 žena, od toga je samo u poslednjih nedelju dana ubijeno pet žena. Uprkos brojnim preporukama međunarodnih mehanizama i ženskih nevladinih organizacija, u Srbiji i dalje nema javno dostupnih statističkih podataka o rasprostranjenosti femicida, što znatno otežava analizu i sprečavanje ove pojave.

Krajem prošle godine predstavljeni su rezultati interdisciplinarnog istraživanja femicida u Srbiji (Društveni i institucionalni odgovor na femicid u Srbiji I i II), a rezultati ovog istraživanja pokazuju da izvršenju ubistva najčešće prethodi nasilje u porodici/partnerskom odnosu, koje ranije nije prepoznato kao rizično, kako od žrtava, tako ni od nadležnih institucija. Surovost, nanošenje velikih patnji i ponižavanje žrtve predstavljaju osnovna obeležja ubistava izvršenih u partnerskim odnosima, a ova vrsta ubistava relativno često je praćena samoubistvom ubice. Kao motivi se pojavljuju ljubomora, prestanak emotivne veze ili napuštanje bračne zajednice od ubijene, potreba za novcem i koristoljublje i slično.

Ubice se uglavnom ne kaju zbog počinjenog ubistva, već zbog toga što su „upropastili“ svoj život. Njihov vrednosni sistem zasnovan je na izrazito patrijarhalnim stavovima, preziru i mržnji prema ženama, koje smatraju inferiornim u odnosu na muškarce i uglavnom krive za nasilnička ponašanja muškaraca.

Veliki broj ubistava žena nije sprečen zbog izostanka blagovremene i efikasne reakcije institucija sistema, od neblagovremenog reagovanja na prijave nasilja, preko minimizovanja opasnosti i nesagledavanja okolnosti koje ugrožavaju bezbednost žrtve. Sudski postupci su fokusirani na učinioca, uglavnom nema dovoljno podataka o žrtvi, kao ni o odnosima između učinioca i žrtve pre ubistva, a ljubomora se ne sagladava kao niska pobuda, ukoliko nije „patološka“.

Od početka maja 2020. godine nastavile smo projekat Iskorenjivanje i sprečavanje femicida u Srbiji – II faza, uz podršku Agencije Ujedinjenih nacija za rodnu ravnopravnost i osnaživanje žena (UN Women) i Evropske unije, sa ciljem da poboljšanja aktivnosti koje doprinose boljoj proceni rizika i efikasnoj intervenciji u prevenciji femicida.

Rezultati projekta predstavljaće doprinos i podršku državi da uspostavi mehanizam (Opservatoriju za sprečavanje femicida) u skladu sa preporukom Specijalne izvestiteljke Ujedinjenih nacija o nasilju prema ženama iz 2015. godine, kojom se od država traži prikupljanje i analiza podataka o nasilju prema ženama, otkrivanje propusta koji dovode do ubistava žena od njihovih bivših ili sadašnjih supruga ili partnera.

Dana sećanja na žene žrtve nasilja, skrećemo pažnju javnosti na konstantno visok broj ubijenih žena u porodičnom i intimnom partnerskom kontekstu u Srbiji. U 2019. godini ubijeno je 28 žena, a od početka ove godine 10 žena, od toga je samo u poslednjih nedelju dana ubijeno pet žena. Uprkos brojnim preporukama međunarodnih mehanizama i ženskih nevladinih organizacija, u Srbiji i dalje nema javno dostupnih statističkih podataka o rasprostranjenosti femicida, što znatno otežava analizu i sprečavanje ove pojave.