PANČEVO: Pre 300 godina deo glavne tvrđave u gradu, a danas zapušteni ćorsokak

Kao što mnogi Pančevci (ne) znaju, grad na Tamišu nastao je na temeljima velike tvrđave, koju je sagradila Habzburška monarhija početkom 18. veka, nakon što je novembra 1716. godine preuzela Banat od Turaka.

Prema istorijskim spisima, Austrijanci su tada zatekli jedno manje tursko utvrđenje, tačnije drvetom ograđenu palanku, a nedugo zatim počeli su sa isušivanjem močvarnog tla.

Istoričar umetnosti Damir Prašnikar, koji je i član tima stručnjaka Narodnog muzeja u Pančevu, ranije je naveo za Politiku da, kako se naselje širilo, krenulo se s dodatnim utvrđivanjem, kada je nastalo novo, veće zdanje, po ugledu na tadašnje moderne tvrđave.

„Reč je o petougaonoj građevini sa bastionima obloženom opekama, koja je podsećala je na donji grad Beogradske tvrđave ili na podgrađe Petrovaradina u Novom Sadu, a konačan oblik i izgled dobija 1720. godine”, objašnjava Prašnikar.

Nažalost, petougaona tvrđava poživela je tek nešto više od dve decenije, jer su Beogradskim mirom između Habzburške monarhije i Turske 1739. godine Austrijanci bili u obavezi da sve tvrđave u delu granice poruše do temelja.

Prema tome, ona je planski napravljena, ali je i planski srušena i isečena do nivoa tla, kojim danas Pančevci hodaju.

Međutim, ostali su neki tragovi, koji ukazuju na postojanje pomenutog zdanja, koja je pre trista godina važila za monumentalnu građevinu.

Jedno od tih mesta, nalazi se kada se skrene u prolaz pored „Rajfajzen“ banke u Ulici Petra Aračića, pa se savije odmah levo pre „Georada“ i naiđe na poljanu, koja se ugnjezdila između okolnih stambenih zgrada. Tamo putnik namernik može zateći nekoliko starih stabala sa veoma razgranatim krošnjama i desetak poluoronulih klupa, a na kraju i divlje mini naselje. 

E tu, s leve strane, ka prolazu prema ugostiteljskim lokalima „Siti“ i „Slad“ nalazi se jedna upadljiva izbočina, koja je, prema stručnjacima, zapravo ostatak oboda pomenute tvrđave, odnosno mesto na kojem je verovatno nekada bila kula.

Nekada, pre tri veka glavno mesto u naselju, a sada, iako i dalje u udarnom delu starog gradskog jezgra, to možda i najstarije svedočanstvo o nastanku Pančeva, deluje prilično zapušteno: nepokošeno, klupe u fazi raspada, beton ispucao, a šta reći o nehigijenskoj naseobini, koja dominira tim prostorim i više liči na praistorijsku zemunicu… 

Ima i nekih prednost, pre svega što je to mesto prilično mirno, s obzirom na to da retko ko tu zalazi. Još jedan benefit je izuzetna hladovina, koja i u najvrelijim danima pruža odličnu zaštitu od žege.

Ipak ima neke vajde, dok se neko ne doseti da to mesto iskoristi za nešto korisno.

Ili je možda i bolje da ostane ovako „nedirnuto“?!    

Kao što mnogi Pančevci (ne) znaju, grad na Tamišu nastao je na temeljima velike tvrđave, koju je sagradila Habzburška monarhija početkom 18. veka, nakon što je novembra 1716. godine preuzela Banat od Turaka.