Muke, snalaženja i upornosti

U svom devetom izdanju, međunarodni festival dokumentarnog filma Beldocs (od 12. do 18. maja) donosi pregršt domaćih filmova u nekoliko kategorija, koji dokazuju da ovdašnja produkcija napreduje iz godine u godinu. Selektor filma, Darko Lungulov, obrazlažući ovogodišnju konkurenciju kaže:
„Dokumenarni filmovi u ovogodišnjem domaćem takmičarskom programu nastali su kao plod ljubavi, muke, snalaženja i velike upornosti autora. Neki autori nam se vraćaju sa novim filmovima posle veoma zapaženuh predhodnih fimova koji su se sa Belodoksa otisnuli na festivale kao što su Berlinale, CPH:DOX, Hot Docs, Vissions du Réel, Cinequest i Roterdam. Drugi su mladi autori za koje verujem da im taj put tek predstoji.

Zajedničko im je što se trude da daju glas onima koje nigde ne možemo da čujemo: drugačijima, neuklopljenima, žrtvama, marginalcima raznih vrsta, prostitutkama, izbeglicama, beskućnicima, zabranjenim avangardim umetnicima, ćutljivim vozačima na zidu smrti.

Pričaju neke lokalne priče, ali na veoma poseban način tako da one dobijaju univerzalno značenje. Stoga verujem da će im Beldoks ponovo biti početna stanica dugog putovanja.”
Tako 9. Beldocs otvara domaće ostvarenje, film Mladena Mitrovića U potrazi za snom”, koje je podržao i UNESCO i kojim se reditelj vraća filmu nakon više od 35 godina i poslednjeg ostvarenja “Hamburg Altona”. Okupljanje je upravo tematika i njegovog novog ostvarenja. U njemu se radnja odigrava mnogo godina nakon rata u Bosni i Hercegovini, zbog čega je i sam reditelj prestao da stvara. Jedan udar cunamija, jedna tek završena pesma i poziv za proslavu godišnjice mature u rodnom gradu, pokrenuće čitav tok događaja koji će reditelja nakon višegodišnje samoizolacije vratiti filmu. U želji da krene ispočetka, on odlučuje da pronađe nekadašnje desetogodišnje glumce iz svog prvog filma, koje je vihor rata odneo iz rodnog grada.

Takmičarski program filmova ocenjivaće žiri u sastavu: Nebojša Bradić, urednik kulturno-umetničkog programa RTS, Zoran Popović, reditelj i montažer, Lazar Stojanović, reditelj i Hanka Kastelicova, izvršni producent dokumentarnog programa evropskog HBO. Pored Gran prija Beldocs, ove godine prvi put su ustanovljene i strukovne nagrade za najbolju montažu i kameru u domaćem dokumentarnom filmu, čiji je pokrovitelj Filmski centar Srbije. Za nagrade će se, sem filma “U potrazi za snom”, takmičiti i „Četiri pasoša“ Mihajla Jevtića – animirano dokumentarni film o emigraciji, identitetu i skorijoj jugosloveskoj istoriji ispričan kroz ličnu perspektivu reditelja; “Djeca” Denisa Bojića, svedočanstvo o krvavosti rata, stradanju i rodoljubivosti jednog naroda, neispričana priča sa jednom od najsnažnijih antiratnih poruka s područja moderne Evrope; “Druga linija” Nenada Miloševića, dugogodišnje istraživanje neoavangardne kulturne i umetničke scene s kraja 60-ih i tokom 70-ih godina u Novom Sadu, koja je do danas ostala marginalizovana; “Dubina dva” Ognjena Glavonića, kombinacija svedočanstava i snimaka mesta na kojima su se zločini desili pre 17 godina, rađen kao dokumentarac sa elementima trilera o masovnoj grobnici u predgrađu Beograda, koji je postigao ogroman uspeh na filmskom festivalu u Berlinu ove godine; “Hotel dvojka” Marka Mamuzića o beskućnicima koji žive u tramvaju na liniji broj 2 u Beogradu; “Jadranka” Branka Lazića o nedavno preminuloj pevačici Jadranki Stojaković, nekada velikoj Ex Yu pevačka zvezda, slikarki, voljenoj pjesnikinji nesrećno zaljubljenih…; „Controindicazione” Tamare von Steiner o ljudima u zatvorskoj bolnici za mentalno obolele osobe u mestu Barćelona Poco di Goto u Italiji u kojoj borave društveno opasne osobe koje su u stanju neuračunljivosti počinile neko krivično delo, što je poslednja ustanova tog tipa u Evropi; “Maske” Brankice Drašković, o umetničkim licima Slobodana Tišme – pesnika, konceptualiste, rok muzičara, performera i pisca; “Najvažniji dečko na svetu” Tee Lukač, o jednom od najvatrenijih fanova Džastina Bibera na Balkanu; “Voli vas vaša Sexymaja” Ivana Mandića o otkrivanju identiteta autorke bloga čiji je nadimak bio “sexymaja”, koja se svojevremeno predstavljala kao devojka iz Beograda koja se tek upustila u vode prostitucije; i “Zid smrti i tako to” Mladena Kovačevića o nekada velikoj atrakcija na vašarima širom bivše velike Jugoslavije, princezi na zidu smrti, koja je danas zarobljena između melanholičnih sećanja i klaustrofobične egzistencije na poslednjem zidu smrti.

Kao što je selektor Darko Lungulov već obrazložio, neki od filmova imali su premijere na velikim filmskim festivalima kao što su Berlinale („Dubina dva“) ili Vision du Reel u Nijonu („Zid smrti i tako to“), a mnogi od njih doživeće svetske premijere upravo na 9. Beldocsu. Tu su i četiri filma koji se ne takmiče za nagrade i prikazuju se van konkurencije, a koji zaslužuju jednaku pažnju: „Abdul i Hamza“ Marka Grbe Singha o dvojici imigranata iz Somalije, skrivenih u napuštenoj kući u planinama blizu srpsko-rumunske granice o kojima autor snima film nakon njihovog odlaska; „Kap“ Dušana Vojvodića, priča o pokušaju više hiljada Zaječaraca da spreče lokalnog tajkuna da uništi arteske česme koje su najveće prirodno bogatstvo njihovog grada; „Nedodirljivi“ Marije Ristić i Nemanje Babića, dve priče fokusirane na velika zlodela pod pokroviteljstvom države – ratni zločini u četiri kosovska sela i kasnije operacije zataškavanja tih zločina; i „Tapavica“ Milana Todorovića i Ognjena Rakčevića o Momčilu Tapavici, prvom Srbinu koji je učestvovao na Olimpijskim igrama, u 19. veku.

U programu Biografski dokumentarci biće prikazan i film “Crnjanski” Danila Bećkovića o Milošu Crnjanskom, jednoj od najtragičnijih ličnosti u novijoj srpskoj istoriji.

Ovim izborom, festival Beldocs dokazuje u kojoj meri se produkcija domaćih dugometražnih dokumentarnih filmova približila svetskim standardima, kako po izboru tema tako i po produkciji.

Neki od navedenih filmova biće prikazani i u okviru festivalske turneje u dvadesetak gradova i naseljenih mesta u Srbiji, pod nazivom Beldocs Eho, koja počinje 19. maja u Niškom kulturnom centru i 21. u Kulturnom centru Novog Sada.

U svom devetom izdanju, međunarodni festival dokumentarnog filma Beldocs (od 12. do 18. maja) donosi pregršt domaćih filmova u nekoliko kategorija, koji dokazuju da ovdašnja produkcija napreduje iz godine u godinu.