Izložba „Oto Bihalji-Merin: Morao sam biti prisutan“ u Galeriji-legatu Milice Zorić i Rodoljuba Čolakovića

Obeležavanje sto dvadeset godina od rođenja Ota Bihalji-Merina predstavlja neposredan povod za organizovanje izložbe posvećene ovom prominentnom jugoslovenskom intelektualcu sa ciljem da se dodatno istraže i iznova sagledaju njegovi lik i delo.

Izložba je realizovana kroz partnerstvo Muzeja savremene umetnosti u Beogradu i Muzeja naivne i marginalne umetnosti, imajući u vidu Bihalji-Merinovu istaknutu ulogu u promociji domaće i inostrane moderne i naivne umetnosti i novih umetničkih pojava, kao i njegovu višeznačnu saradnju sa ovim institucijama. Intelektualac je, možda, reč neprecizna da opiše ovog vrsnog eruditu, neumornog istraživača i putnika kroz vreme, prostor, društva i kulture, i tesna da se obujme njegove brojne uloge, angažmani i interesovanja, širina duha i strast za znanjem. Slikar, avijatičar, predavač, književnik, novinar, ratni reporter, urednik i izdavač, aktivan član Komunističke partije Jugoslavije i Komunističke partije Nemačke, likovni kritičar, likovni teoretičar, pisac o umetnosti, umetnički direktor, osnivač i član organizacionih odbora brojnih institucija i član žirija mnogih prestižnih domaćih i svetskih manifestacija – sve je to bio Oto Bihalji-Merin. Podsećanja radi, do sada su u Beogradu bile priređene dve izložbe koje su za temu imale njegov život i rad, najpre 1976. godine u Salonu Muzeja savremene umetnosti, a zatim 2018. godine u Kući legata. I pored činjenice da je publika imala priliku da stekne uvide u izuzetno bogatu životnu i profesionalnu biografiju Bihalji-Merina, još postoji prostor koji otvara mogućnost za dalja proučavanja i doprinose ovoj temi. Na to upućuje lični arhiv Ota i Lize Bihalji-Merin koji obuhvata period gotovo čitavog XX veka i koji do sada, zbog njegove obimnosti i raznovrsnosti građe, nije bilo moguće sagledati u celini. U svetlu ovih činjenica, sveobuhvatnije istraživanje postojeće dokumentacije kao i velikog broja spoljnih arhiva, biblioteka, instituta, uz razgovore sa brojnim pojedincima, ulazak u mrežu poznanstava, prelomnih istorijskih događaja i tuđe intime, bio je istovremeno vrlo uzbudljiv, inspirativan ali i delikatan i zahtevan poduhvat, u koji je bio uključen niz istraživača i saradnika.

Morao sam biti prisutan je sintagma koja se često sreće u Bihalji-Merinovim memoarskim zapisima a kojom je, pre svega, želeo da objasni suštinu svog pogleda na svet i naglasi potrebu za preuzimanjem inicijative i aktivnim učešćem u društvenim zbivanjima kojima je svedočio tokom turbulentnih decenija XX veka. U sličnom viđenju i profesor Jerko Denegri koristi izraz delatna prisutnost kada opisuje životni kredo i mnogostruku ličnost Ota Bihalji-Merina, njegovu burnu egzistenciju i kontinuiranu prezentnost u zbivanjima i direktnim susretima i razmenama sa velikim imenima iz sveta politike, kulture i umetnosti toga vremena poput Bertolta Brehta, Ane Zegers, Vasilija Kandinskog, Pola Klea, Tomasa Mana, Žan-Pola Sartra i drugih.

Izložba je koncipirana u dva poglavlja. Najpre će u Galeriji-legatu Milice Zorić i Rodoljuba Čolakovića biti predstavljeni rezultati istraživačkog rada na arhivi, dok će u proleće sledeće godine, prema koncepciji dr Ivane Bašičević Antić, u Muzeju savremene umetnosti biti prikazana dela ovog umetnika, uz tematsko-problemsku analizu pojava u umetnosti koje su bile u fokusu interesovanja Bihalji-Merina. Na aktuelnoj izložbi su izdvojene najznačajnije stanice na njegovom životnom putu od Zemuna, preko Berlina, Pariza, Ciriha, Madrida, do Beograda, prateći kako hronološki tok događaja, tako i specifična nelinearna kretanja Bihalji-Merina na relaciji umetnost – politika – društvo. Kroz mnoštvo korespondencije, knjiga, tekstova, intervjua, televizijskih emisija, umetničkih intervencija, predočen je intenzitet njegovih razmišljanja o brojnim fenomenima koji su ga okupirali: naivna umetnost, vanevropske civilizacije, veza umetnosti i nauke i pravac kojim će se umetnost kretati u budućnosti. Publika će imati priliku da otkrije Bihalji-Merina i u ulozi inspiratora i mentora brojnim mladim likovnim umetnicima i piscima, čija sećanja su zabeležena i uključena u izložbenu postavku.

Izložbu Oto Bihalji-Merin: Morao sam biti prisutan treba posmatrati kao svojevrstan vodič kroz arhivsku građu, kao početak, uvodnu reč i podsticaj za dalja otkrivanja i kontekstualizacije kompleksne Bihalji-Merinove ličnosti i slojevitosti pozicija i uloga koje je imao u predratnim i poratnim istorijskim prilikama kao i društveno-političkim, kulturnim i umetničkim zbivanjima kako u lokalnim, tako i međunarodnim okvirima. Njegov osoben teorijski, spisateljski rad i pristup koji je neretko izlazio iz akademskih okvira i kanona često su donosili netipične i osvežavajuće transdisciplinarne uvide i poetičke iskaze o fenomenima, praksama i tendencijama u likovnoj i vizuelnoj umetnosti.

U pripremi je zbornik radova istraživača/istraživačica koji su iz različitih perspektiva posmatrali poznate i manje poznate činjenice o životnoj i umetničkoj filozofiji Ota Bihalji-Merina. Takođe, biće organizovani i prateći govorni programi u okviru kojih će publika imati priliku da se bliže upozna sa Bihalji-Merinovom „delatnom prisutnošću”.

Izložba će biti otvorena do 17. februara 2025.