Godišnjica stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca

Danas se navršava godišnjica ujedinjenja, odnosno stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, preimenovane 1929. u Kraljevina Jugoslavija. U Beogradu, na Terazijama, 1. decembra 1918. godine, u zdanju palate Krsmanović, privremenoj rezidenciji monarha, regent Aleksandar Karađorđević proglasio je ujedinjenje, kako se tada govorilo troimenog naroda, čime je obrazovana Jugoslovenska država.

 Stvaranje zajedničke države, Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, odnosno Jugoslavije, bilo je plod trijumfalne pobede srpske vojske u Prvom svetskom ratu, ali i izraz uverenja i rezultat dugogodišnje borbe najboljih sinova jugoslovenskih naroda.

Na samom početku Prvog svetskog rata Kraljevina Srbija zvanično je obelodanila da su njeni ratni ciljevi ujedinjenje Srba, Hrvata i Slovenaca, što je naglašeno Niškom deklaracijom Skupštine Srbije, 7. decembra 1914. godine.

U njoj je stajalo – „Uverena u rešenost celog srpskog naroda da istraje u svetoj borbi za odbranu svoga ognjišta i svoje slobode, vlada Kraljevine smatra kao svoj najglavniji i u ovim sudbonosnim trenucima jedini zadatak, da obezbedi uspešan svršetak ovog velikog vojevanja koje je, u trenutku kad je započeto, postalo ujedno borbom za oslobođenje i ujedinjenje sve naše neslobodne braće Srba, Hrvata i Slovenaca“.
Usledilo je obrazovanje Jugoslovenskog odbora 1915. godine, koji su sačinjavali istaknuti Srbi, Hrvati i Slovenci sa prostora tadašnje Austrougarske mahom intelektualci opredeljeni za stvaranje nove zajednice Južnih Slovena. Oni su napustili Austrougarsku kako bi iz Rima, Pariza, Londona, i drugih centara, radili, propagandnom i političkim kontaktima, u pravcu stvaranja nove zajedničke države. Pojedini među njima priključili su se kao dobrovoljci srpskoj vojsci na Solunskom frontu.

Konkretni pregovori o ujedinjenju i oblikovanju buduće države vođeni su na jonskom ostrvu Krf, gde je 20. jula 1917. doneta Krfska deklaracija, da bi u Ženevi 9. novembra 1918. Godine usledio Ženevski sporazum. Skupu u Ženevi prisustvovali su predstavnici Kraljevine Srbije, Narodnog veća iz Zagreba i Jugoslovenskog odbora sa središtem u Londonu.

Pošto je srpska vojska probila Solunski front sredinom septembra, usledio je oslobođenje Srbije i Beograda 1. novembra, a ubrzo potom i napredovanje srpskih trupa dalje na sever.

Austrougarska je kapitulirala 4. novembra. Pojedini delovi Dvojne monarhije proglasili su tih dana otcepljenje, poput Čehošlovačke 28.oktobra, da bi u Zagrebu 29. oktobra bilo proglašeno stvaranje tzv. Države Slovenaca, Hrvata i Srba. Ideja je bila okupljanje jugoslovenskih naroda sa prostora Austrougarske. Taj čin je međutim bio samo formalan.

Velika narodna skupština Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena Banata, Bačke i Baranje proglasila je 25. novembra u Novom Sadu prisajedinjenje Kraljevini Srbiji. Dan ranije Veliki narodni zbor u Rumi takođe je proglasio pripajanje Srema Srbiji. Vojvodina je otuda u novu zajedničku državu obrazovanu 1. decembra 1918, stupila kao sastavni deo Kraljevine Srbije.

Takođe, na drugom redovnom zasedanju 26. novembra Podgorička skupština donela je odluku o pripajanju Crne Gore Kraljevini Srbiji. Tako je 1. decembra 1918. godine regent Aleksandar Karađorđević proglasio stvaranje nove države – Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. On je tada u ime kralja Petra Prvog proglasio „ujedinjenje Srbije sa zemljama nezavisne države Slovenaca, Hrvata i Srba u jedinstveno Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca“. Naglasio je takođe da je prevashodan cilj postizanje državnih granica u skladu sa etnografskim načelima.

Godine 1929. zemlju je kralj Aleksandar preimenovao u Kraljevina Jugoslavija, što je samo bio dosledni nastavak izvorne koncepcije s kojom je 1918. godine i obrazovana zajednička država, u skladu s uverenjima velikog dela tadašnjih intelektualaca, kako je i uneto u Ustav iz 1921. godine poznat kao „Vidovdanski“ – koncepcije integralnog jugoslovenstva – odnosno uverenja da je reč o jednom troimenom narodu.

Danas se navršava godišnjica ujedinjenja, odnosno stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, preimenovane 1929. u Kraljevina Jugoslavija. U Beogradu, na Terazijama, 1. decembra 1918. godine, u zdanju palate Krsmanović, privremenoj rezidenciji monarha, regent Aleksandar Karađorđević proglasio je ujedinjenje, kako se tada govorilo troimenog naroda, čime je obrazovana Jugoslovenska država.