“Atlantida” na Dunavu kod Vinče – Marijenfeld

U svom vijuganju oko Beograda Dunav postaje neobično širok, stvarajući u svom toku brojna ostrva, a neretko i plaveći sve pred sobom.

Tako je moćnoj reci, koju su naivni doseljenici potcenili, u 19. veku pošlo za rukom da zbriše čitavo jedno naselje.

Doslovno zbriše, sa mape.

Danas bi Marijenfeld bio predgrađe Pančeva i beogradski “komšija”, baš kao i obližnji Ivanovo, Jabuka ili Glogonj.

Verovatno bi u 20. veku poneo neko srpsko ime, jer imena toponima lako brišu migracije stanovništva, koje su u ovim krajevima bile česte tokom i nakon burnih ratova.

Ali, obično ostaju sve kuće i ulice, atar, čak se ne retko menja i oblik sela, doda se poneka ulica koja odudara od austrougarskog kroja…

Dunav, međutim, nema milosti – na mestu gde se nekada jasno videlo selo u Đeneralštabnoj karti Kraljevine Srbije iako tada Marijenfeld nije bio Srbija, ali je svakako bio upisan na mapu kao okolina Beograda – danas se nalazi velika okuka Dunava i uzak sloj obalskog rastinja.

Ako uporedimo mapu iz 1894. godine i današnju mapu Pančeva, videćemo da danas postoji jedno novo naselje, koje u 19. veku nije bilo ucrtano.

To je Vojlovica, nekada selo, danas deo Pančeva, ipak istrgnut iz njegove urbane zone.

I Vojlovica je staro, multietničko selo, pa stoga čudi kako je nema upisane na mapi iz 19. veka. Tu je bila samo šuma.

Dunav ima dovoljnu snagu da sruši kule i gradove, ali ne i da uništi ljude – kad dođe nesreća ljudi pobegnu pred naletom vode, uz velike žrtve. Tako su nesrećni seljaci iz Marijenfelda morali da potraže novi dom, a to je postala Vojlovica.

Marijenfeld bi u prevodu značio Marijino polje i nalazilo se nedaleko od Vinče. Tačnije, na potezu između Velikog Sela i Vinče, samo na levoj obali reke.

Osnovan je sredinom 19. veka, a u njemu je dom našlo oko 150 porodica.

Bilo je to jedno od onih tipičnih mesta na samoj granici Austrougarske carevine prema tek oslobođenoj Srbiji, tik tamo preko reke.

Prema pravilniku tadašnjih vlasti iz Beča, selo je bilo pravilno parcelisano, sa ravnim ulicama, tako isto kao i sva ostala sela na teritoriji Srema i Banata gde je moćna imperija kolonizovala svoje stanovništvo prema “divljacima sa Balkana”.

Koji su na drugoj obali živeli potpuno drugačije, u raštrkanim kućama po brdima i udolinama, dalje od varljive i preteće vode. Bilo je to iskustvo staro hiljadama godina koje carski geodeti u Beču nisu znali…

Jer, u močvarnoj zoni leve obale Dunava vladalo je jedno pravilo: iako je reka izvor života nije joj se smelo previše približavati. Zato što može da napravi nesreću.

I to se i desilo. Svega nekoliko decenija nakon što je postalo dom vernim podanicima bečke krune – reka ga je zauvek uništila.

Dogodila se strašna poplava.

Ljudi su pobegli u šumu i tako spasli živu glavu, a nov dom izgradili su ponovo, ovaj put podalje od reke, na prostoru šume Vojlovica koja je počinjala kod pančevačkog Strelišta.

Zanimljivo je da su stanovnici susednog Ivanova izbegli ovu zlu sudbinu, a ni oni nisu bili mudri prilikom odabira mesta na kom su osnovali naselje. Ipak, iz nekog neobjašnjivog razloga, imali su sreće sa poplavom: opstali su.

Oni se i danas nalaze tik uz močvaru, Ivanovačku Adu, koja predstavlja jedan od bisera prirode Podunavlja, a nalazi se prekoputa Ritopeka.

Neobično na prvi pogled deluje to što su danas Vinča i nekadašnji prostor Marijenfelda povezani skelom, baš kao i Ritopek i Ivanovo.

Mnogi gročanski seljaci imaju zemlju i s druge strane Dunava, pa su ove dve skele jedini način da do njih dođu svojom mehanizacijom.

I malo ko zna da su ispod njih, duboko zakopane u mulju koji je golema reka nanosila skoro vek i po, ostale kuće i geometrijski pravilno ušorene ulice i imanja naselja u kome su nekada živeli ljudi koji su verovali da su jači od tvrde granice i svemoćnog Dunava…