Kako su nastala neka od srpskih imena

Imena su u našoj tradiciji nastajala na različite načine, a kao dve velike grupe možemo istaći slovenska (narodna) i biblijska (kalendarska) imena. Najstarija imena nasleđena su iz praslovenske zajednice, tvorena su od različitih praslovenskih osnova i možemo ih nazvati starim slovenskim imenima. Od imeničkih osnova gora, zora, sloboda i duša nastala su neka od najpopularnijih muških imena XX veka – Goran, Zoran, Slobodan i Dušan, dok je od imenice sneg nastalo žensko ime Snežana. Od korena imenice strah nastalo je danas popularno ime Strahinja. Mnogobrojna imena nastala su od prideva – dodavanjem sufiksa na pridev drag nastalo je ime Dragan, a od prideva mio nastala su imena Milan, Miloš i Milica. Od navedenih prideva sufiksacijom su nastala imena Dragutin i Milutin, kao i dvosložno ime Miodrag. Od prideva gord nastala su imena Gordan i Gordana, a od prideva tih danas popularno ime Tijana. Ime Miroslav takođe je dvosložno, a nastalo je od osnova mir i slava, koje su postajale osnove i za mnoga druga imena kao što su Mirko i Slavko, ali i dvosložna imena Dragoslav, Radoslav, Vladimir, Ljubomir i sl. Pojedina imena nastala su prefiksacijom, odnosno dodavanjem prefiksa na osnovu, a kao neke od primera možemo izdvojiti imena Predrag i Nenad. Najpopularnije ime nastalo prema imenu životinje je ime Vuk, za koje je Vuk Karadžić napisao: „Kad se kakvoj ženi ne dadu djeca, onda nadjene djetetu ime Vuk, jer misle da im djecu vještice jedu, a na vuka da neće smjeti udariti”. Od iste osnove nastala su i imena Vukan, Vukašin, Vukadin i mnoga druga. U današnje vreme česta su imena Lav i Srna, takođe nastala prema zoonimima. Ženska imena često su nastajala od fitonima, pa tako u našem jeziku postoje nekada popularna imena Ruža, Ružica, Nevena, Ljiljana, Višnja, ali i danas veoma popularna Dunja. Po imenima slovenskih božanstava nastala su ženska imena Vesna i Danica, koja su, takođe, nekada bila učestalija.

Nakon doseljavanja Srba na Balkan i primanja hrišćanstva, sve češća su bila biblijska (kalendarska), odnosno hrišćanska imena, koja su poticala iz različitih jezika. Najpopularnija imena poticala su iz grčkog jezika, i to su Nikola („narod pobeđujeˮ), Stefan („venacˮ), Filip („ljubitelj konjaˮ), Petar („kamen, stenaˮ), Dimitrije („rod zemljinˮ), Aleksandar („zaštitnik ljudiˮ), Vasilije („carskiˮ), Luka („svetlostˮ), Jelena („sunčeva svetlostˮ), Sofija („mudrostˮ) i Teodora („božji darˮ). Sa druge strane, iz latinskog jezika u naš jezik došla su imena kao što su: Marko („muževan; rođen u martuˮ), Pavle („maliˮ) i Konstantin („postojanˮ). Veliki broj imena koja su veoma popularna i danas vodi poreklo iz hebrejskog jezika, a neka od popularnih muških imena su Mihailo („sličan boguˮ), Gavrilo („bog je moja pomoćˮ), Lazar („pomaže bogˮ), Jovan i Ivan („bog se smilovaoˮ). Ženske varijante ovih imena, Jovana i Ivana, predstavljaju neka od najpopularnijih imena poslednjih decenija XX veka, ali ih u našoj istoriji skoro uopšte nije bilo. Najpopularnija ženska hebrejska imena koja opstaju u našoj kulturi su Ana („milost, zahvalnostˮ) i Marija (pretpostavlja se da znači „voljenaˮ, iako ima još nekoliko varijanti u različitim jezicima).

Ukoliko pogledamo istorijske prilike, možemo zaključiti da su slovenska imena bila popularnija od kalendarskih sve do poslednjih godina XX veka, kada preovladavaju kalendarska imena. Iako su se narodna imena održavala kroz istoriju, kalendarska imena preovladala su u oblastima preko Save i Dunava u XVIII veku. Interesantno je da su se u tim oblastima pojavljivala i neobična strana imena kao što su, na primer, Arkadije i Pelagija. U XIX veku, kada dolazi do buđenja nacionalne svesti, mnogi Srbi menjali su imena stranog porekla u slovenska, narodna imena. Izdvojićemo primer Branka Radičevića, koji je slovensko ime Branko uzeo umesto svog stranog imena Aleksije. Neka imena, kao što su Olga, Nataša i Tamara, ušla su u naš jezik putem ruskih klasika, iako nisu sva ruskog porekla. Ime Tamara zapravo je hebrejskog porekla sa značenjem „palmaˮ.

Današnji roditelji uglavnom se odlučuju za biblijska (kalendarska) imena, te su poslednjih godina najpopularnija imena Luka, Nikola, Sofija i Anđela. Česta su i imena značajnih ličnosti iz srpske istorije, kao što su imena iz loze Nemanjića: Stefan, Dušan, Uroš, Nemanja, što se može objasniti težnjom za očuvanjem srpske istorije i tradicije. Neka od starih slovenskih imena koja su popularna i danas su: Vuk, Miloš, Dušan, Milica, Nevena. Veoma su frekventni hipokoristici, imena od milja, koji se danas koriste kao puna imena: Lena, Lana, Nina, Nađa, Kosta, Aleksa, ali i mnogobrojna neobična imena ili imena poznatih ličnosti današnjice.