Porodična penzija: Kolika je i ko ima pravo da je nasledi, a ko može i da ostane bez nje

Pred najstarije građane koji ostanu bez bliskog člana porodice, recimo supružnika, stavlja se izbor – da li će nastaviti da primaju svoju ili će naslediti penziju preminulog.

Kolika je porodična penzija?

Visina porodične penzije zavisi od broja članova porodice koji imaju pravo na nasledstvo, pa će tako jedan član primati 70 odsto iznosa penzije pokojnika, dva člana po 40 odsto, tri člana po 30 procenata, a tek četiri i više članova porodice primaće ukupno 100 odsto iznosa penzije.

U praksi, ako udovica nasledi od preminulog supruga penziju koju je primao, u iznosu od, recimo, 65.000 dinara, ona neće primati pun iznos, već oko 45.500.

Ko može da nasledi penziju?

Penziju pokojnika mogu da naslede članovi njegove najuže porodice ukoliko je on u trenutku smrti već bio penzioner, ukoliko je imao barem pet godina staža ili je ispunio uslove za prevremenu ili invalidsku penziju.

Međutim, ako je radnik, odnosno korisnik penzijskog osiguranja, umro usled povrede na radu ili profesionalne bolesti, poput trovanja ukoliko postoji takav rizik na poslu, članovi porodice imaju pravo da naslede primanja, bez obzira na radni staž preminulog.

Pod članovima porodice koji imaju pravo na ovo nasledstvo, spadaju supružnik ili vanbračni partner, deca i roditelji. I tu, međutim, postoje uslovi.

Udovica stiče pravo da nasledi penziju ukoliko je do smrti supruga ili vanbračnog partnera navršila 53 godine života ili je u roku od godinu dana nakon smrti postala u potpunosti nesposobna za rad, a u tom slučaju, zadržava ovo pravo dokle god postoji ta nesposobnost. Udovica ima pravo na porodičnu penziju i ako je sa preminulim supružnikom imala dete ili više dece nad kojima vrši roditeljsku dužnost, odnosno koja su u trenutku smrti maloletna. Ako udovica nije napunila 53 godine do smrti partnera, ali jeste 45, ona će tek sa 53 moći da iskoristi ovo pravo.

Gotovo isti uslovi važe i za muškarce čije su supruge preminule. Razlika je u tome što umesto 53, on treba da ima navršenih 58 godina. Međutim, ovo pravo može da se ostvari jedino ako je brak ili život u vanbračnoj zajednici trajao barem tri godine, a ukoliko je par do smrti proveo manje vremena, pravo se ostvaruje samo ako su u tom periodu dobili dete.

Ako se par pre smrti razveo, takođe je moguće ostvariti pravo na porodičnu penziju, i to ako se sudskom presudom utvrdi pravo na izdržavanje.

Supružnik ili vanbračni partner profesionalnog vojnog lica koje je poginulo za vreme vojnih dejstava, ostvaruje ovo pravo bez obzira na godine života, pod uslovom da nije ponovo stupio u brak nakon smrti partnera.

Deca mogu da naslede penziju, ali mogu i da je izgube

Pravo na porodičnu penziju imaju i deca, kojima je do 15. godine života ovo pravo zagarantovano.

Ovo pravo važi i dalje, najkasnije do 20. godine života, ako ide u srednju školu, odnosno do 26. ako pohađa visokoškolsku ustanovu.

Ukoliko je dete nesposobno za samostalan život, on pravo na porodičnu penziju ima dokle god ta nesposobnost traje, i to ako je ona nastala do 15. godine života i pre smrti roditelja. Ako dete prekine školovanje zbog bolesti ili služenja vojnog roka, ima pravo na penziju i duže od propisanih godina, ali samo onoliko koliko je zbog bolesti izgubilo od školovanja. Ako je razlog prestanka obrazovanja služenje vojnog roka, onda se pravo na primanje porodične penzije produžava do 27. godine.

Dete sa invaliditetom i smetnjom u razvoju koja je nastala nakon uzrasta do kojeg je penzija zakonom garantovana, ali pre smrti svog roditelja, ima pravo na porodičnu penziju ako ga je roditelj izdržavao do smrti.

Ako detetu koje ima pravo na porodičnu penziju preminu oba roditelja, ima pravo da nasledi primanja od oba roditelja, koja će primati kao jednu penziju, ali samo ukoliko taj iznos ne prelazi najviši iznos penzije određen zakonom (200.475 dinara u 2024. godini).

Roditelj preminulog penzionera, kao i očuh, maćeha ili usvojilac, kojeg je on izdržavao do smrti, može da prima porodičnu penziju ako je do smrti deteta navršio 65 godina za muškarce i 60 za žene, kao i ako je ostao potpuno nesposoban za rad.

Naravno, ako je bilo ko od ovih lica prouzrokovalo smrt, namerno ili nepažnjom, nema pravo da nasledi penziju.

Dokumentacija za porodičnu penziju

Od toga da li je osoba u trenutku smrti već bila u penziji ili još uvek ne, zavisi koji se zahtev popunjava, ali je adresa u oba slučaja – PIO fond u mestu prebivališta preminulog.

Pored zahteva, lista potrebne dokumentacije je dugačka – od izvoda iz matične knjige umrlih i rođenih i medicinske dokumentacije, preko izvoda iz knjige venčanih ili sudske presude o razvodu, pa sve do različitih uverenja o plaćanju doprinosa.

Treba napomenuti i da ukoliko penziju nasleđuje vanbračni partner, od dokumentacije je potrebna i sudska odluka o postojanju vanbračne zajednice.

Isplata se vrši na tekući, odnosno devizni račun ako je prebivalište koristnika van Srbije, kao i preko ovlašćenog lica.