PANČEVO: Otkud zemljotresi u Južnobanatskom rovu Panonskog basena – kratka istorija zemljotresa u Vojvodini

Posle dva zemljotresa u Južnom Banatu, prvom prošle godine u Deliblatskoj peščari i drugom na prostoru Plandišta prošlog vikenda, objašnjenje samo zatražili od Seizmološkog zavoda Srbije.

– Epicentri  zemljotresa koji su se dogodili 23.12.2018. god, sa magnitudom 4 jedinica Rihtera,  locirani su u zoni južnobanatskog rova, koji je jedna od strukturno homogenih celina u oviru Panonskog basena. Južnobanatski rov je izgrađen od većeg broja manjih struktura koje čine blokovi ograničeni rasedima sa različitom orijentacijom sa tendencijom povijanja sistema struktura i longitudinalnih raseda ka severoistoku. Na osnovu fokalnih mehanizama zemljotresa na području južnog Banata 1991. god i poslednjeg zemljotresa, seizmoaktivni  rasedi koji su generisali seizmičku aktivnost su horizontalni  desni sa kretanjem na rasedu u pravcu severoistok-jugozapad. Distribucija intenziteta i lokacije naknadnih slabijih zemljotresa takođe ukazuju na orijentaciju seizmički aktivnih raseda, opisali su poslednji zemljotres seizmolozi.

Seizmolozi su dali i objašnjenje zemljtresa u ravnoj Vojvodini.

– Pojava zemljotresa u nekom prostoru je direktna posledica savremenih tektonskih kretanja. Jedan od osnovnih ciljeva analize seizmičnosti je da utvrdi tektonske strukture čija je savremena aktivnost dovela do pojave zemljotresa, odnosno sa izvrši korelaciju epicentara zemljotresa sa postojećim rasedima. Najmlađi tektonski pokreti na teritoriji Vojvodine predstavljaju, pre svega, reaktiviranje nasleđenog preneogenog tektonskog sklopa (formiran pre više od 23 miliona godina). U uslovima debelih naslaga sedimenata u Vojvodini sa reaktiviranim starim rasedima u podini, a bez njihovog odraza na površini terena, neophodno je geološkim metodama utvrditi položaj starih raseda u podini. Jedna od metoda je definisanje fokalnih mehanizama, tj pomeranja blokova raseda u hipocentru zemljotresa.

Naše interesovanje bilo je i istoriji zemljotresa u Vojvodini. Savremeno praćenje seizmičkih aktivnosti datira sa početka prošlog veka.

– Savremenu seizmičku aktivnost karakterišu autohtoni zemljotresi umerenog intenziteta, a događali su se na područjima Zrenjanina (1901), severa Bačke (1902 i 1924), Fruške Gore (1907. i 1939 god.) i Bečeja (1921) sa maksimalnim intenzitetima VI do VII stepeni.  Period relativnog zatišja sa zemljoresom kod Perleza (1953) trajao je do 1991. godine kada se dogodila serija zemljotresa u pograničnom prostoru Jugoslavije i  Rumunije kod Vršca sa najvišom magnitudom od 5.7 jedinica Rihterove skale. 2017. godine dogodio se zemljotres na području Deliblatske peščare tj. Alibunara, sa magnitudom 3.6 jedinica i intenzitetom IV-V stepeni, navodi se u informaciji Seizmološkog zavoda Srbije.

Postoje podaci o zemljotresima u Vojvodini, a tako i epicentrima, i pre početka 20. veka.

– Seizmička aktivnost ispoljila se na prostoru Vojvodine u većem broju epicentralnih područja. Najstariji  podaci o seizmičkoj aktivnosti na teritoriji Vojvodine vezani su za hronološke  zabeleške, bez instrumentalne registracije dogođenih potresa. Najstarije zabeleške datiraju iz 1739. do 1789. godine o zemljotresima na području Fruške Gore za koje se pretpostavlja da su imali intenzitet VII stepeni do VIII stepeni prema skali Evropske Makroseizmičke Skale -98. Do 1900. godine koja predstavlja granicu istorijskog i savremenog seizmološkog perioda, dogodili su se zemljotresi 1884. god. na području severa Bačke, 1898. god na Fruškoj gori i 1896. god. kod Alibunara sa maksimalnim intenzitetima do VII stepeni. Slabiji zemljotresi maksimalnog intenziteta V stepeni sa dugim periodima zatišja događali su se na području Srema, saopšteno je u odgovoru Seizmičkog zavoda Srbije na naše interesovanje.

Posle dva zemljotresa u Južnom Banatu, prvom prošle godine u Deliblatskoj peščari i drugom na prostoru Plandišta prošlog vikenda, objašnjenje samo zatražili od Seizmološkog zavoda Srbije.